Phân tích đầy đủ bài đất nước Nguyễn Khoa Điềm
Phân tích đầy đủ bài đất nước Nguyễn Khoa Điềm
ĐẤT NƯỚC
NKĐ
Từ đầu đến ... làm nên đất nước muôn đời"
Hoàn cảnh ra đời: (Trường ca MĐKV)
- Được hoàn thành năm 1971 tại chiến khu Trị Thiên, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình trong cuộc chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược.
- Trường ca MĐKV gồm 9 chương, trong đó nhà thơ dành riêng một chương V để nói về "Đất nước". Đoạn trích "Đất nước" trong SGK là trích trong phần đầu chương V, là đoạn thơ hay về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.
+ Khác với nhiều tác giả đi trước và một số cây bút cùng thế hệ, thường lấy yếu tố lịch sử của các triều đại để chiêm ngưỡng hình ảnh của Tổ quốc và hay dùng những hình ảnh kì vĩ, mĩ lệ, mang tính biểu tượng để thể hiện cảm nhận của mình về đất nước. Nguyễn Khoa Điềm thì khác, ông lại lại bắt đầu từ những yếu tố văn hóa gần gũi, giản dị. thân thiết để dựng nên hình ảnh đất nước Việt Nam.
Chín câu thơ đầu mở ra một không gian thời gian không hạn định nhưng đậm đà văn hóa dân tộc.
Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi
Đất nước có trong những cái ngày xửa ngày xua... Mẹ thường hay kể.
Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng
Đất nước có từ ngày đó...
Bằng giọng thơ ngọt ngào, thủ thỉ như lời bà lời mẹ tâm tình, cùng với sự am hiểu vốn văn hóa dân gian sâu sắc cùng với việc sử dụng chất liệu dân gian như mượn thành ngữ, ca dao, tục ngữ dân gian để lí giải nguồn gốc đất nước bằng chính những gì bình dị và gần gũi nhất. Đây là một kiểu lí giải đặc biệt làm nên cái hay của chương thơ Đất Nước. NKĐ nhẹ nhàng ghi vào lòng ta đưa ta trở về với một miền ấu thơ để được nghe bà nghe mẹ kể những câu chuyện cổ tích, thần thoại mà câu chuyện nào cũng đẹp, cũng giàu chất thơ. Không chỉ thế nhà thơ còn đưa ta về với những phong tục văn hóa đẹp tươi như tục nhuộm răng đen, tục ăn trầu của người Việt cổ mà bây giờ ta lại bắt gặp qua miếng trầu dung dị bà ăn hằng ngày, đó là tục bới tóc sau đầu tạo nên nét duyên Việt thuần hậu, chất phác giàu nữ tính của người phụ nữ, tục làm nhà kèo cột để chống đỡ thiên tai. Và đâu chỉ có phong tục, đất nước còn đẹp hơn bởi truyền thống, đó là truyền thống đánh giặc cứu nước qua hình ảnh Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc của chàng trai Phù Đổng tục gọi là Gióng. Truyền thống ấy qua bao nhiêu thế hệ vẫn cháy rực cho tới tận bây giờ. Đất nước còn đẹp bởi truyền thống ân nghĩa thủy chung - cội nguồn, gốc rễ của đạo lí dân tộc qua tình yêu của mẹ của cha "Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn" . Đó còn là truyền thống lao động cần cù, chịu thương chịu khó qua câu thơ Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng . Để làm nên hạt gạo trắng, dẻo, thơm mà ta ăn hằng ngày, ai biết được người nông dân đã phải trải qua bao khó khăn vất vả "một nắng hai sương", trải qua nhiều công đoạn " xay giã dần sàng" mới cho ra thành quả. Bởi vậy, ăn hạt gạo dẻo thơm ta phải nhớ tới công ơn của người đã làm ra nó " Ai ơi bưng bát cơm đầy/ Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần".
Chốt lại đoạn thơ mở đầu NKĐ nhẹ nhàng ghi khắc vào lòng ta: Đất nước có từ ngày đó...Ngày đó là ngày nào? Xin thưa ngày đó là ngày đất nước ta có phong tục, truyền thống, có văn hóa. Mà có văn hóa nghĩa là ta có Đất Nước.
Đất Nước không chỉ có chiều sâu văn hóa, Đất Nước còn được NKĐ cảm nhận bởi chiều rộng của không gian địa lý và thời gian lịch sử.
Nhà thơ NKĐ đã rất sáng tạo khi tách Đất Nước thành hai thành tố " Đất" và "Nước" để có dịp định nghĩa một cách hoàn chỉnh nhất về đất nước. Trong không gian địa lý bao la, tất cả đều trở nên gần gũi thiêng liêng. Gần gũi và thân thương như con đường rợp bóng hàng cây mà hằng ngày anh đi học, gần gũi như dòng nước trong xanh, mát lành nơi em
