Phân tích đầy đủ bài đất nước Nguyễn Khoa Điềm
tắm, gần gũi như cây đa, giếng nước, mái đình nơi ta hò hẹn:
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm...
Đất _ Nước, một yếu tố thuộc âm, một yếu tố thuộc dương, có khi tách đôi có khi hòa hợp. Nhất là khi hai đứa hẹn hò, ĐN cũng trở nên thân thương gần gũi, đất nước nồng thắm trong cả anh và em, đất nước cũng là chứng nhân cho tình yêu của hai đứa. Câu thơ Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm... làm ta nhớ đến câu ca dao "Khăn thương nhớ ai khăn rơi xuống đất/ Khăn thương nhớ ai khăn vắt lên vai/ Khăn thương nhớ ai/ Khăn chùi nước mắt". Vâng, khi hai đứa yêu nhau thì tất cả mọi thứ đều đẹp, chiếc khăn quàng bỗng trở nên có duyên thầm của người con gái, cả đất nước như cùng sống trong tình yêu ngọt ngào, sống trong "nỗi nhớ thầm" của anh và em.
Đất nước là rừng vàng biển bạc, bao la từ Bắc chí Nam, là "nơi dân mình đoàn tụ", ĐN ngọt ngào như câu hò điệu hát:
Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"
Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi"
Về lịch sử, Đất Nước được cảm nhận bằng chiều sâu của "Thời gian đằng đẵng". NKĐ đưa ta trở về với khởi thủy cội nguồn dân tộc, dòng giống con người VN bằng truyền thuyết "Lạc Long Quân và Âu Cơ / Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng" lập ra triều đại đầu tiên của dân tộc đó là Vua Hùng (tục truyền tới 18 đời). Bởi vậy nhà thơ luôn nhắc nhở mọi người phải nhớ về cội nguồn dân tộc, phải biết gánh vác sứ mệnh đất nước " Gánh vác phần người đi trước để lại", duy trì giống nòi dân tộc " Yêu nhau và sinh con đẻ cái" và nhất là phải nhớ đến ngày giỗ Tổ vào ngày 10.3 âm lịch hằng năm " Hằng năm ăn đâu làm đâu/ Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ". Đó chính là truyền thống uống nước nhớ nguồn, một đạo lí bất di bất dịch của dân tộc.
ĐN hiện diện và kết tinh trong mỗi con người, trong anh và em:
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất nước trong ta hài hòa nồng thắm
Khi hai đứa cầm tay mọi người
Đất nước trong ta vẹn tròn to lớn
Đất nước là của anh và em và cũng là của tất cả mọi người. Anh và em là hai tế bào trong hàng triệu triệu tế bào góp mình dựng xây đất nước. Đất nước không ở đâu xa mà kết tinh, hóa thân trong cuộc sống của mỗi con người. Sự sống mỗi cá nhân không chỉ là riêng của cá nhân mà còn là của Đất nước, bởi mỗi cuộc đời đều được thừa hưởng những di sản văn hóa tinh thần và vật chất của dân tộc, của nhân dân, mỗi cá nhân phải có trách nhiệm gìn giữ, phát triển nó, truyền lại cho các thế hệ tiếp theo.
Cầm tay là một biểu tượng của tình yêu, của tình đoàn kết dân tộc. Khi hai đứa cầm tay, tình yêu trong anh và em làm cho đất nước bỗng hài hòa nồng thắm. Nhưng khi hai đứa hòa mình vào mọi người, hòa cái riêng vào cái chung của cộng đồng thì đất nước vẹn tròn to lớn. Tinh thần đoàn kết của khối đại đoàn kết toàn dân được mở rộng được nhân đôi nối thành một vòng Việt Nam rộng lớn và vĩnh cửu không gì có thể phá vỡ nổi.
Bốn câu thơ cuối đoạn như một lời nhắn nhủ thân tình:
Em ơi em đất nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên đất nước muôn đời
Từ sự cảm nhận nói trên về Đất nước, tác giả bày tỏ thái độ đầy trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc gìn giữ, xây dựng cho đất nước bền vũng muôn đời: "Đất nước là máu xương mình", là sinh mệnh của mình. Vận mệnh của đất nước chính là vận mệnh của chính bản thân mình. Số phận của cá nhân nằm trong vận mệnh của ĐN, bởi vậy nhà thơ đã hai lần nhấn mạnh điệp ngữ "Phải biết": gắn bó và san sẻ nghĩa là đoàn kết, yêu thương giúp đỡ nhau, bảo vệ đất nước dân tộc. "Hóa thân" chính là sự cống hiến, sự hiến dâng tuyệt đối tinh thần và công sức, tuổi trẻ của mình vì sự phát triển đi lên của dân tộc. Đối với người học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường thì chúng ta phải biết siêng năng, chăm chỉ học tập để đắp xây một tương lai sáng lạng góp phần công sức của mình vào sự
